Informacje ogólne o Jaskini Beliańskiej. - Słowackie klimaty - okiem Polaka
Menu główne:
Informacje ogólne o Jaskini Beliańskiej.
Położenie
Położenie administracyjne: Tatranska Lomnica
Powiat: Poprad
Województwo: Presov
Jaskinia znajduje się na północnym zboczu Kobylego Wierchu, we wschodniej części Tatr Bielskich. Położona jest niedaleko Tatrzańskiej Łomnicy w Narodowym Rezerwacie Przyrody na terenie Tatrzańskiego Parku Narodowego. Do jej wejścia, znajdującego się 890 m n.p.m., można dotrzeć ścieżką z Tatrzańskiej Kotliny, pokonując różnicę poziomów 122 m. Na trasie umieszczone są tablice edukacyjne.
Ścieżka edukacyjna
1. - Plan ścieżki i informacje o jaskini.
2. - Przekrój pionowy jaskini i jej historia.
3. - Informacje o drzewach porastających zbocza i sposobach ich rozpoznawania.
4. - Informacje o roślinach naczyniowych
5. - Informacje o zwierzętach spotykanych w górach.
6. - Informacje o nietoperzach w jaskini.
Tatry Bielskie są uważane za jeden z najważniejszych krasowych obszarów w Tatrach. Ich najwyższe partie położone ponad górną granicą lasów noszą charakter krasu wysokogórskiego. Wschodnia część Tatr Bielskich jest rozczłonkowanym masywem górskim, obszarem krasowym przeciętym przez dolinę rzeki Białej. Oprócz Jaskini Beliańskiej znajdują się tam również m. in. Jaskinia Alabastrowa oraz Piwnica Lodowa, niestety nie są one udostępnione dla ruchu turystycznego.
Warunki przyrodnicze
Jaskinia Beliańska jest rozwinięta w kompleksie ciemnoszarych wapieni typu Gutenstein należących do płaszczowiny kriżniańskiej. Rozwój jaskini uwarunkowany był powierzchniami międzyławicowymi, a podrzędnie także szczelinami tektonicznymi, wzdłuż których przesiąkały wody pochodzące z topniejącego śniegu i lodu oraz z silnych opadów deszczu. Ponieważ w trakcie powstawania jaskini teren ponad nią był mniej rozczłonkowany niż obecnie, jaskinia była zasilana przez wodę ze znacznie większego obszaru.
Na wczesnym etapie rozwoju jaskinia była całkowicie wypełniona wodą. Wolno płynąca, będąca pod ciśnieniem woda, poszerzała na skutek korozji podziemne przestrzenie. Dowodem tego są wymodelowane na stropie owalne zagłębienia zwane kotłami eworsyjnymi. Płynąca woda wypełniła dolne części jaskini różnorodnymi osadami. Powodowało to podnoszenie się poziomu wody i zalewanie wyższych części jaskini. Poziome warstwy osadów pokryte polewami naciekowymi wskazują, że jaskinia była wypełniona wodą aż do wysokości 27 m od jej dna. Na podstawie badań paleomagnetycznych ustalono wiek iłowych i piaszczystych osadów w Domu Muzycznym na starszy niż 780 tysięcy lat. Osady te powstały najprawdopodobniej u schyłku trzeciorzędu. W wielu miejscach na stropie zostały wymodelowane wielkie kopuły i mniejsze zagłębienia o kształcie kotłów.
Największe przestrzenie jaskini powstały jeszcze przed zlodowaceniem Tatr w czwartorzędzie. Wody, które przepływały przez jaskinię w czasie topnienia lodowców jedynie przekształcały wcześniej powstałą jaskinię. Obecnie przesiąkające wody koncentrują się tylko w najniższych częściach jaskini, gdzie od czasu do czasu tworzą niewielkie podziemne strumyki. Strumyki te przepływają niedostępnymi kanałami krasowymi i prawdopodobnie wypływają poniżej w korycie rzeki Białej.
Zmierzona długość jaskini wynosi 3018 m, a deniwelacja 160 m. Od części wstępnych, które są udostępnione dzięki przekopanemu tunelowi, prowadzą w górę strome korytarze wiodące do górnego, pierwotnego wejścia umieszczonego 82 m nad wejściem obecnym. Trasa turystyczna biegnie początkowo w górę, a następnie w dół. Na wielu odcinkach zostały do dziś zachowane korytarze o owalnym przekroju powstałe dzięki modelowaniu ścian i stropu jaskini przez płynącą wodę.
Podczas zwiedzania warto zwrócić uwagę na naciekowe wodospady (Vysoky Dom, Dom SNP, Vodospadovy Dom) oraz pagodowe stalagmity (Palmova Sien). W jeziorkach pojawiają się różne formy stalaktytów, zasłony a także rozmaite inne formy naciekowe. Na dnie Hladovej Priepasti, w korycie okresowego strumienia zostały znalezione perły jaskiniowe.
Klub Turystów Czechosłowackich w 1933 roku przeprowadził kompleksową rekonstrukcję trasy turystycznej (zlikwidowano zniszczone schody drewniane, wybudowano ścieżki betonowe i wprowadzono kablowe przewody elektryczne, zainstalowano lampy z lustrzanymi reflektorami). Wnętrze Galerii zostało udostępnione w 1943 r. po uprzednim zainstalowaniu tam oświetlenia elektrycznego.
Temperatura powietrza w jaskini wynosi od 5,0 do 6,3 OC, natomiast wilgotność waha się od 90 do 97 %. Niepowodzeniem zakończyły się przeprowadzone w latach 30-tych XX w. próby trwałego zalodzenia jaskini poprzez zmianę mikroklimatu wywołaną zamknięciem dolnego otworu.
W jaskini stwierdzono występowanie 7 gatunków nietoperzy. Najwięcej jest nocków dużych (Myotis myotis). Z drobnych kręgowców najbardziej znany jest skorupiak Bathynella natans.
Historia i teraźniejszość
Wejście do jaskini było znane już od dawna, czego świadectwem są napisy imion poszukiwaczy skarbów na ścianach jaskini, pochodzące z XVIII w. Wejście to było następnie przez dłuższy okres nieznane. W roku 1826 zostało ponownie odkryte przez poszukiwaczy złota, którym jednak nie udało się wejść głębiej do jaskini, ponieważ przeciąg gasił im świeczki.
W roku 1881 przypadkowo natrafiono na otwór do jaskini zatarasowany spróchniałymi pniami. Po kilku dniach odkrywcy weszli do nieznanych komór. Fakt ten jest uważany za odkrycie jaskini. Już w 1882 roku jaskinia została udostępniona do zwiedzania na odcinku po Palmową Sień. W okolicach jaskini zostało również zbudowane schronisko turystyczne. Przy pracach zmierzających do udostępnienia korzystano z pomocy finansowej miasta Spiska Biela. W tym samym roku zostało przebite wejście, które służy do dziś. Pierwszy przewodnik turystyczny o jaskini ukazał się już w 1883 r. W tamtym czasie zwiedzanie jaskini przy świecach i pochodniach trwało ponad 4 godziny. Rosnące zainteresowanie jaskinią spowodowało konieczność rozbudowy bazy noclegowej w okolicy. Dzięki pomocy miasta Spiska Biela, na brzegach potoku Biała została zbudowana nowa osada - dzisiejsza Tatrzańska Kotlina - zdecydowanie mająca charakter turystyczno-rekreacyjny. W roku 1892 składał się ona z 46 domów. Od 1896 roku jaskinia jest oświetlona światłem elektrycznym. W późniejszym czasie zainteresowanie jaskinią zmalało, a sama jaskinia została zaniedbana. Zniszczeniu uległy drewniane konstrukcje wewnątrz jaskini. Podczas suchego lata nie wykorzystywano turbiny i nie włączano oświetlenia elektrycznego. Turyści zwiedzali jaskinię używając świeczek. O jaskini powoli zapomniano.
W lipcu 1958 roku jaskinia została zalana wodą podczas gwałtownej nawałnicy. Wody poważnie uszkodziły chodniki. Pod koniec lat 70-tych XX w. trasa zwiedzania została zmodyfikowana. Jaskinia została uznana za chroniony zabytek przyrody. W 1996 roku uznano ją za Narodowy Pomnik Przyrody. W latach 1996-1997 były przeprowadzone remonty pawilonu wejściowego, trasy wiodącej do jaskini oraz zostały zainstalowane tablice na ścieżce edukacyjnej. Obecnie udostępnionych jest ponad 1000 m korytarzy o deniwelacji 25 m.
