Informacje ogólne o Jaskini Harmaneckiej. - Słowackie klimaty - okiem Polaka

Położenie

Położenie administracyjne: Dolny Harmanec
Powiat: Banska Bystrica
Województwo: Banska Bystrica

Warunki przyrodnicze

Jaskinia powstała w środkowotriasowych wapieniach płaszczowiny choczańskiej. Korytarze i sale jaskini rozwinięte są głównie wzdłuż szczelin tektonicznych, a czasami ciągną się wzdłuż powierzchni międzyławicowych.
Długość jaskini wynosi 2763 m a deniwelacja około 75 m. Oprócz ogromnych sal (Vstupny Dom, Goticky Dom czy Dom Pagod) w jaskini są korytarze o owalnych przekrojach (Riecisko czy Nanosova Chodba) oraz studnie.
Podziemne przestrzenie powstały wskutek korozji wolno płynącej wody, prawie stagnującej, która wypełniała wówczas korytarze aż po strop. Woda z powierzchni kominami dostawała się do jaskini. W stropie na skutek korozji podczas mieszania się wód o różnym składzie chemicznym oraz powolnego konwekcyjnego ruchu wody powstały nieregularne, gąbczaste lub owalne zagłębienia. Woda ta zapewne pochodziła z obszaru Kremnickych Vrchov. Procesy powyższe zachodziły najprawdopodobniej w trzeciorzędzie, w okresie rozwoju stosunkowo wyrównanej powierzchni terenu. Później pierwotne korytarze i sale uległy przemodelowaniu lub całkowitemu zniszczeniu na skutek zawalania się stropów i ścian, a także korozji powodowane przez przesiąkające wody opadowe.
Charakterystyczną cechą szaty naciekowej jaskini jest obfite występowanie mleka wapiennego. Uwagę przyciągają ogromne pagodowe stalagmity, zasłony oraz wodospady i jeziorka naciekowe w znacznej części zbudowane z mleka wapiennego. W sali Velky Dom znajdują się pagodowe stalagmity o wysokości 12 m i średnicy 3 m. Temperatura powietrza w jaskini waha się między 5,8 a 6,4 OC, a wilgotność względna od 94 do 97 %. W jaskini pojawia się 11 gatunków nietoperzy, z których największe znaczenie ma nocek duży (Myotis myotis). Jego kolonia zimowa licząca od 1000 do nawet 1500 osobników, jest jedną z największych na Słowacji. Z bezkręgowców najciekawszy jest krocionóg Allorhiscosoma sphinx oraz skorupiak Bathynella natans.

Historia i teraźniejszość.

Sala wstępna jaskini, nazywana Izbica, znana była miejscowej ludności od dawna. Służyła ona drwalom i robotnikom leśnym za schronisko w czasie niepogody. Po poszerzeniu wąskiego otworu w końcowej części tej sali udało się w roku 1932 przedostać do dalszych części jaskini. Tamtejszy leśniczy poinformował o odkryciu jaskini starostwo miasta Bańska Bystrzyca. W kilka miesięcy później wykonano pierwsze zdjęcia wnętrza jaskini, które wywołały wielkie wrażenie. W celu ochrony bogatej szaty naciekowej jaskini Rada Miejska Bańskiej Bystrzycy zamknęła ją w 1933 roku. W dalszych latach następowały odkrycia kolejnych, coraz bardziej odległych od wejścia sal jaskini.
W związku z dynamicznym wzrostem zainteresowania jaskinią, władze miejskie zleciły poszerzenie ciasnych korytarzy jaskini celem umożliwienia zwiedzania. W trakcie tych prac kontynuowano eksplorację jaskini. Po przekopaniu syfonu wypełnionego gliną w 1938 r., speleolodzy dotarli do sali Vysoky Dom, a stamtąd do sali Bludny Dom, na dnie której znajdowało się potężne zawalisko. Wkrótce po tym zarząd miasta ponownie zamknął jaskinię oraz zabronił jej odwiedzania.
W trakcie działań wojennych w 1944 r. jaskinia była schronieniem dla miejscowej ludności. Pierwszy plan jaskini powstał dopiero w 1946 r. Z inicjatywy grotołazów zrzeszonych w Klubie Turystów i Narciarzy Słowackich w Bańskiej Bystrzycy rozpoczęto przygotowania do udostępnienia jaskini. W ramach tych działań w 1949 r. jaskinię oraz tereny przyległe dokładnie pomierzono. Jaskinia została udostępniona w 1950 roku. Trasa turystyczna w jaskini została zmodyfikowana w 1973 r. i obecnie liczy 720 m długości.