Informacje ogólne o Jaskini Dobszyńskiej Lodowej. - Słowackie klimaty - okiem Polaka

Położenie

Położenie administracyjne: Dobsina
Powiat: Roznava
Województwo: Kosice

Ścieżka edukacyjna
1. - Plan i opis ścieżki edukacyjnej.
2. - Mapa Parku Narodowego “Słowacki Raj” i opis jego znaczenia jako obszaru chronionego.
3. - Mapa i opis rezerwatu “Stratena”. Informacja o występujących tu lasach reliktowych.
4. - Flora i fauna lasów otaczających jaskinię. Opis wydry i niedźwiedzia brunatnego.
5. - Opis i historia jaskini, jej plan i przekrój.

Warunki przyrodnicze

Jaskinia powstała w środkowotriasowych, jasnoszarych wapieniach typu Steialm i Wetterstein należących do płaszczowiny strateńskiej. Korytarze jaskini rozwinięte są wzdłuż szczelin tektonicznych i powierzchni międzyławicowych. Jaskinia wchodzi w skład Strateńskiego Systemu Jaskiniowego, lecz obecnie nie jest z niż połączona. System ten jest drugim, po Demianovskim, najdłuższym systemem jaskiniowym na Słowacji. Jego długość wynosi 21737 m, a ogólna deniwelacja 112 m. Powstała wskutek podziemnego przepływu rzeki Hnilec i jest rozwinięta na trzech poziomach.
Długość jaskini wynosi 1483 m, a deniwelacja 112 m. Główna część to ogromna komora, opadająca od wejścia na głębokość 70 m. Komora ta powstała wskutek procesów zawaliskowych filarów skalnych miedzy III i IV poziomem genetycznym. Większa część tej komory wypełniona jest lodem, w niektórych miejscach aż po strop, co dzieli ją na niezależne części. Pierwotne formy związane z modelowaniem ścian i stropu jaskini przez płynącą wodę są w wielu miejscach zmienione w wyniku wietrzenia mrozowego. Zachowały się one jednak w górnych, niezalodzonych partiach jaskini. W części dolnej niezalodzony jest Suchy Dom i Kvaplova Pivnica. W salach tych możemy spotkać stalagmity, stalaktyty i niektóre inne formy szaty naciekowej.
Warunki sprzyjające zalodzeniu jaskini powstały prawdopodobnie w środkowym czwartorzędzie, po zawaleniu się korytarzy pomiędzy Dobszyńska Lodową Jaskinią, a Jaskinią Strateńską, kiedy to powstało na powierzchni terenu rozległe zapadlisko Duca. W wyniku tych procesów jaskinia przybrała charakter stromo opadających obszernych korytarzy, z jednym otworem znajdującym się w jej górnej części. Taki układ przestrzenny spowodował stagnację zimnego powietrza w dolnych partiach jaskini, a w konsekwencji powstanie trwałej pokrywy lodowej. Najprawdopodobniej lód utworzył się w okresie 300-140 tysięcy lat temu.
Lód w jaskini występuje w formie nagromadzeń na dnie, lodowych wodospadów, stalagmitów i stalaktytów. Powierzchnia lodu wynosi 9772 m2, a objętość lodu można szacować na 110132 m3. Największą grubość, wynoszącą 26,5 m osiąga lód w Wielkiej Sieni. Lód występujący na dnie jaskini jest warstwowany. Na styku z podłożem skalnym lód stale topnieje, lecz ubytek ten jest na bieżąco kompensowany poprzez przyrastanie kolejnych warstw lodu na jego górnej powierzchni. Ciągła wymiana pokrywy lodowej trwa prawdopodobnie od 5000 do 7500 lat. Lód pomału pełznie i przesuwa się od wejścia w głąb, w kierunku Priziemia i Ruffinyho Koridoru w tempie od 2 do 4 cm rocznie.
Ze względu na charakter zalodzenia jaskinia należy do najcenniejszych jaskiń lodowych na świecie. Na podkreślenie zasługuje, że znajduje się ona w strefie umiarkowanej poza obszarem wysokogórskim. Temperatura powietrza w zalodzonej części jaskini wynosi od -3,9 do +0,2 OC, wilgotność względna od 75 do 90%. Temperatura powietrza w głębszych partiach jaskini przez cały rok pozostaje poniżej zera. Temperatura powietrza w nie zalodzonych partiach wynosi od +0,8 do +3,5 OC, wilgotność względna od 85 do 98%.
W jaskini stwierdzono występowanie 12 gatunków nietoperzy. Jest ona jednym z najważniejszych zimowisk nocka wąsatka (Myotis mystacinus) i nocka Brandta (Myotis brandtii) w Europie Środkowej. Spośród bezkręgowców opisany został skoczogonek Hypogastrura crassaegranulata dobsinensis.

Historia i teraźniejszość

Otwór do jaskini pod nazwą “dziura lodowa” okoliczna ludność znała już od dawna. Pierwszego odnotowanego wejścia do jaskini dokonał Eugen Riffiny w roku 1870. Wczesnym rankiem ośmioosobowa grupa rozpoczęła przygotowania do eksploracji. Wybito otwór w lodzie. Na znak dany wystrzałem z pistoletu E. Ruffiny został opuszczony na linach na dno studni. Odkrywca zszedł jeszcze niżej i w świetle kaganków ujrzał piękno lodowych nacieków. Wrócił na powierzchnię i po krótkim odpoczynku ponownie zaczął badać lodowe wnętrza. Jaskinia została udostępniona dla zwiedzających już w 1871 roku dzięki staraniom miasta Dobszyna. Wybudowano drewniane chodniki i schody i zatrudniono przewodnika. Oświetlenie palnikami Bunsena wprowadzono w roku 1882. Szybko, bo już w 1871 roku podjęto próby zainstalowania oświetlenia elektrycznego, które ostatecznie zostało uruchomione w 1887 roku. Dzięki temu Dobszyńska Lodowa Jaskinia jest jedną z pierwszych elektrycznie oświetlonych jaskiń na świecie.