Jaskinie Słowacji udostępnione do zwiedzania. - Słowackie klimaty - okiem Polaka

Jaskinie są niecodziennym zjawiskiem przyrodniczym, które przyciąga uwagę zarówno licznych turystów jak i naukowców różnych specjalności. W porównaniu z innymi zjawiskami przyrodniczymi jaskinie charakteryzują się większym nagromadzeniem cech unikalnych, podkreślonych jeszcze tajemniczością podziemi. Dodatkowym atutem jaskiń jest ich niezaprzeczalna wyjątkowość i niepowtarzalność. W czasie swojej podróży po słowackich jaskiniach niejednokrotnie spotkałem się twierdzeniami turystów, że mimo iż widzieli w życiu już kilka jaskiń, to każda z nich jest inna, każda ma swój niepowtarzalny klimat i każda potrafi zachwycić czymś innym. Każdorazowy pobyt w jaskini wiąże się z całym spektrum różnorodnych doznań, zarówno emocjonalnych jak i estetycznych.

Wrażenia z pobytu w jaskiniach pozostają na zawsze w pamięci. Niezapomniane są obrazy szaty naciekowej, przeróżnych form rzeźby skalnej powstałych wskutek działalności wody, ogromu przestrzeni podziemnych, kanionów, przez które przepływają  huczące potoki podziemne, a także jezior z krystalicznie czystą wodą. Warte zapamiętania są także wielkie nagromadzenia lodu występujące w niektórych jaskiniach. Jakże ciekawym jest odkrywanie kształtów zaklętych w naciekach jaskiniowych. W tej materii ludzka pomysłowość i wyobraźnia nie mają granic. Niektóre z form naciekowych posiadają nawet własne anegdoty, a sporadycznie legendy, które dodatkowo oddziałują na zmysły turystów. Wiele z tych opowiastek niesie ze sobą treści umoralniające lub upominające słuchaczy, dzięki czemu na długo zapadają w pamięć. Celem podkreślenia tajemniczości podziemnego świata, większość przewodników pokazuje zwiedzającym jak wygląda 100% czerni, gasząc światło w jednym z głębszych pomieszczeń w jaskini. Faktycznie wrażenie jest oszałamiające, bo o ile w życiu codziennym w ciemności zawsze “coś” widać, to w jaskini nie widać kompletnie nic, nawet jeżeli przyłożymy sobie dłoń tuż przed oczy to i tak niczego nie zauważymy. Pokaz ten uświadamia wszystkim jak trudno jest grotołazom prawidłowo ocenić wygląd i topografię nie odkrytych wcześniej podziemnych sal i korytarzy.

Udostępnione jaskinie uważane są za podziemne skarby Słowacji. Przyciągają one rzesze turystów z całej Europy i świata, którzy pragną poznać ich piękno i nauczyć się czegoś nowego. Mam nadzieję, że zaproszeniem do jaskiń Słowacji stanie się dla Was niniejsze opracowanie, w którym zamieszczono szereg interesujących i niepublikowanych nigdzie indziej fotografii. Większość zdjęć wykonałem osobiście latem 2003 r., więc przedstawiają one w miarę aktualny stan szaty naciekowej jaskiń. Nie udało mi się dotrzeć jedynie do dwóch jaskiń: Harmaneckiej, ponieważ w sezonie 2003 była zamknięta z powodu remontu korytarza wejściowego oraz do jaskini Driny, do której z miejsca noclegu mieliśmy ponad 300 km. Mamy nadzieję, że każdy znajdzie tu coś ciekawego i godnego uwagi. Prosimy o porównanie zawartych w opracowaniu informacji i fotosów z rzeczywistością. Jeżeli spełnią one Wasze oczekiwania będziemy zadowoleni również i my, a wysiłek, który został włożony w jego powstanie z całą pewnością nie pójdzie na marne. Serdecznie zapraszamy.

Tereny krasowe na Słowacji obejmują obszar o powierzchni około 2700 km2 i zajmują tereny w Karpatach Zachodnich. Są zróżnicowane pod względem budowy geologicznej, warunków geomorfologicznych i współczesnych warunków klimatycznych. Przykładem krasu wyżynnego i górskiego rozwiniętego w środkowoeuropejskiej umiarkowanej strefie klimatycznej są Kras Słowacki, Kras Murański i Słowacki Raj, Niżne Tatry, Wielka Fatra, Góry Strażkowskie i Małe Karpaty, a także zjawiska krasowe rozwinięte w słowackiej części geologicznej struktury zwanej pienińskim pasem skałkowym. Przykładem krasu wysokogórskiego jest kras Czerwonych Wierchów w Tatrach Zachodnich, fragmentów Tatr Wysokich i Tatr Bielskich.

Zjawiska krasowe rozwinięte w trawertynowych kopcach i kaskadach znajdują się zarówno w obszarach górskich jak i w kotlinach (Drevenik w Hornadskiej Kotlinie).

W kotlinach rozwinięty jest także kras izolowanych gór zwanych twardzielcami. Szczególne znaczenie ma tzw. kryptokras związany z soczewkami wapieni krystalicznych występującymi w obrębie skał nieprzepuszczalnych (Revucka Vrchovina).

Na Słowacji znajduje się ponad 4450 jaskiń, z których około 130 powstało w skałach niekrasowych (andezyty, bazalty i tufy bazaltowe, piaskowce itp.). Najwięcej jaskiń znajduje się w Krasie Słowackim, w Niżnych Tatrach, w Krasie Spisko-Gemerskim (Słowacjki Raj, Kras Murański), w Wielkiej Fatrze, w Górach Strażowskich, a także w Tatrach.

Długość Demenowskiego Systemu Jaskiniowego (Demenovska Jaskinia Slobody, Demenovska Jaskinia Mieru, Demenovska Lodova Jaskinia i inne połączone z nimi jaskinie) wynosi 33 km, długość systemu Stratenska Jaskinia - Psie Diery w Słowackim Raju wynosi 21,7 km. Najgłębsze jaskinie to Stary Hrad w Niżnych Tatrach o głębokości 432 m, Javorinka w Wysokich Tatrach o deniwelacji 360m.

Najwyżej położone jaskinie znajdują się w masywie Czerwonych Wierchów w Tatrach Zachodnich (od 2077 do 2080 m n.p.m.). Natomiast najniżej położoną stwierdzono w podziemnym złożu magnezytów w Bankove niedaleko Koszyc podczas wydobywania magnezytu. Jest ona usytuowana na poziomie 50 m n.p.m. Największa znana jaskiniowa sala ma kubaturę 79017 m3 nazywa się Rozpravkovy Dom i znajduje się w Stratenskiej Jaskini. Najwyższy stalagmit o wysokości 32,6 m stwierdzony został w Krasnohorskiej Jaskini na Silickiej Planinie w Krasie Słowackim.

Trwałe nagromadzenie lodu obserwujemy w 40 jaskiniach. Większość z nich znajduje się na terenach o górskim, zimnym i bardzo zimnym klimacie (około 85%). Najniżej z nich położona jest Silicka Ladnica, której otwór usytuowany jest na wysokości 503 m n.p.m. na Silickiej Planinie. Natomiast największą objętość lodu stwierdzono w Dobszyńskiej Lodowej Jaskini (110132 m3). Inne znane jaskinie lodowe to: Demenovska Lodowa Jaskinia, Vielka Lodova Priepast na Ohniszti.

Do najcenniejszych jaskiń ze względu na unikalną aragonitową szatę naciekową należy Ochtińska Aragonitowa Jaskinia znajdująca się na Revuckiej Vrhovinie. Największą jaskinią w skałach niekrasowych jest Stlpova Jaskinia o długości 182 m, powstała w bazaltach Czerwonych Wierchów.

W wielu jaskiniach stwierdzono liczne kości kręgowców (Medvedia Jaskinia i Psie Diery w Słowackim Raju, Medvedia Jaskinia w Janskiej Dolinie w Niżnych Tatrach, Jaskinia Vazecka).

Jaskinie przyciągały uwagę człowieka od czasów prehistorycznych. Niektóre z nich były przez dłuższy czas zamieszkałe, a inne służyły człowiekowi za krótkotrwałe miejsca schronienia. Z pobytem człowieka w jaskiniach związane są cenne znaleziska archeologiczne stwierdzane w wielu jaskiniach. Najcenniejsze znaleziono w następujących jaskiniach: Aradovska Jaskinia, Domica, Jasovska Jaskinia, Dupna Diera. Na ścianach wielu jaskiń są także zachowane interesujące inskrypcje wykonywane przez człowieka w czasach historycznych. Najstarszy tego typu zabytek na Słowacji znajduje się w Jaskini Jasovskiej i pochodzi z 1452 r.