Informacje ogólne o Jaskini Gombaseckiej. - Słowackie klimaty - okiem Polaka
Menu główne:
Informacje ogólne o Jaskini Gombaseckiej.
Położenie
Położenie administracyjne: Slavec
Powiat: Roznava
Województwo: Kosice
Jaskinia znajduje się w Krasie Słowackim na lewym zboczu doliny rzeki Slana pomiędzy Rożniawą a Plesivcem. Zlokalizowana jest na terenie Parku Narodowego - Rezerwatu Biosfery UNESCO Kras Słowacki. Wejście do jaskini znajduje się na wysokości 250 m n.p.m. na stoku Silickiej Planiny.
Słowacki Kras jest najlepszym przykładem płaskowyżowego obszaru krasowego w Europie Środkowej. Tworzą go krasowe płaskowyże zwane planinami, które są rozdzielone głębokimi dolinami rzek. Na planinach wytworzyły się różnorodne, powierzchniowe zjawiska krasowe.
Warunki przyrodnicze
Jaskinia powstała w środkowotriasowych wapieniach należących do płaszczowiny silickiej. W korytarzu nazwanym Kanion, wzdłuż podziemnego koryta Cierneho Potoka występują głównie ciemnoszare wapienie typu Gutenstein oraz jasnoszare wapienie i wapienie dolomitowe. Sucha Chodba jest utworzona w jasnoszarych wapieniach typu Wetterstein.
Jaskinia należy do wywierzyskowych jaskiń fluwiokrasowych. Korytarze i sale jaskini rozwinięte są głównie wzdłuż spękań tektonicznych. Powstały na skutek korozyjnej i erozyjnej działalności Cierneho Potoku i jego dopływów. Długość jaskini wynosi 1525 m.
W jaskini są wyraźnie zaznaczone dwa piętra genetyczne. Przez korytarze dolnego piętra przepływa Cierny Potok. Potok ten wypływa na powierzchnię w wywierzysku Cierna Vyvieracka usytuowanym 11 m poniżej obecnego wejścia do jaskini. Wyższe piętro znajduje się 5-10 m ponad aktywnym korytem potoku.
Korytarze w jaskini mają owalne przekroje, w niektórych miejscach zmodyfikowane w wyniku procesów zawaliskowych. Woda tworząca podziemny Cierny Potok wsiąka w licznych ponorach na Silickiej Planinie. Fragment górnego biegu potoku jest znany w dolnych partiach położonej na planinie Jaskini Silicka Ladnica. Obie jaskinie należą do Silicko-Gombaseckiej jednostki hydrologicznej. Dzieli je nierozpoznany dotychczas, syfonalny odcinek podziemnego przepływu potoku. W Jaskini Gombaseckiej Cierny Potok tworzy kaskady i jeziorka przepływowe. Podczas wysokich stanów wody dochodzi do zalania wyżej położonych sal.
W większości korytarzy i sal jaskini występuje efektowna szata naciekowa. Jaskinia słynie z unikalnych, cienkich stalaktytów rurkowych zwanych makaronami, które osiągają długość do 3 m. Są to formy zwisających ze stropu, cienkich, pustych w środku rurek. Występują tam także inne formy stalaktytów, stalagmity i polewy naciekowe.
Jaskinia charakteryzuje się stałym, rocznym mikroklimatem, bez większych zmian sezonowych. Temperatura powietrza wynosi w jaskini od 9,0 do 9,4 OC, wilgotność względna od 95 do 97%.
Jaskinie cechują się bardzo specyficznymi warunkami środowiskowymi (brak światła, wysoka wilgotność, stosunkowo niska temperatura). Dlatego też organizmy je zamieszkujące wytworzyły różnorodne przystosowania umożliwiające im życie w tym trudnym środowisku. Te cechy to np. redukcja lub zanik organów wzroku, depigmentacja, zmiany wielkości lub kształtów ciała. Sporadycznie pojawia się podkowiec mały (Rhinolophus hipposideros). Godne uwagi jest znalezienie dorosłej samicy ślepego krocionoga z rodzaju Typhloiulus (długość ciała 26 mm, średnica ciała 1,1 mm, ilość segmentów tułowia 77, ilość par nóg 147). Jest to największy troglobiont (czyli przedstawiciel gatunku zamieszkującego wyłącznie jaskinie) i pierwszy troglobiontyczny wieloszczet stwierdzony na Słowacji. W ostatnich latach we wstępnym korytarzu, w sezonie od jesieni do wiosny występują salamandry (Salamandra salamandra) oraz różne gatunki pajęczaków.
Historia i teraźniejszość
Odkrycie Jaskini Domica w 1926 roku spowodowało zintensyfikowanie poszukiwań jaskiń na obszarze Silickiej Planiny. Uwagę zwrócono także na Cierną Vyvierackę, z której po deszczach lub w czasie topnienia śniegu wypływały wielkie ilości mętnej wody. Jaskinię odkryli w 1951 r. grotołazi z Rożniawy, zrzeszeni w Słowackim Towarzystwie Speleologicznym. Do wewnątrz weszli po rozkopaniu wywierzyska i usunięciu wielkiego kamienia znajdującego się w wywierzysku, co spowodowało znaczne obniżenie się poziomu wody. Ze względu na występowanie unikalnych form stalaktytów w roku 1952 jaskinia przeszła pod zarząd turystycznego przedsiębiorstwa państwowego Cestovny Ruch.
Po odkryciu jaskini w wejściu zostały osadzone drewniane drzwi. W celu ułatwienia dostępu do jaskini poszerzono korytarz wejściowy. Obecne wejście zostało wydrążone w roku 1952. Tego samego roku wybudowano również chodniki na trasie turystycznej, zainstalowano oświetlenie elektryczne, uporządkowano tereny wokół wejścia i wybudowano schronisko dla turystów. Po zakończeniu wszelkich prac udostępniających - 15 maja 1955 roku - jaskinia została udostępniona dla ruchu turystycznego i stała się 10-tą udostępnioną jaskinią na Słowacji.
Z Jaskinią Gombasecką związane są też początki nurkowania jaskiniowego na Słowacji. W końcu 1956 roku eksperymentowano tam użycie nowego, lekkiego ekwipunku nurkowego, zakupionego specjalnie przez przedsiębiorstwo Turista. W 1968 roku rozpoczęto w jaskini, jako pierwszej jaskini na Słowacji, zabiegi speleoterapeutyczne. W tym celu jaskinia była wykorzystywana przez 10 lat.
W ramach wspólnego słowacko-węgierskiego projektu jaskinie Słowackiego i Aagteleckiego Krasu znajdują się na liście światowego dziedzictwa przyrodniczego UNESCO. W roku 1996 Jaskinia Gombasecka uznana została za Narodowy Zabytek Przyrody. Zapleczem dla obsługi turystów jest obecnie chata Alpina, służąca dawniej jako speleolaboratorium. Wykonano w niej konieczne prace remontowe. Zastąpiła ona dawny, drewniany obiekt istniejący w latach 1955-1998. Długość trasy turystycznej w jaskini wynosi obecnie 285 m.
